فلز مس

نام مس Copperاز واژه یونانی Chalkos و کلمه لاتین Cyprium گرفته شده است. زیرا بخش اعظم آن در Cyprus استخراج شده است .
این اصطلاح به صورت Cuprum ساده شده و به واژه انگلیسی Copper تغییر نموده است. مس بیست و چهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است و فراوانی مس در پوسته زمین 01/0 % می باشد.
 مس فلزی است به رنگ نارنجی یا قهوه‌ای مایل به قرمز با نماد( Cu)سمبل آن در کیمیاگری قدیم علامت" +" بوده است)، عدد اتمی 29، وزن اتمی 54/63، وزن مخصوص آن در 20 درجه سانتی گراد برابر 96/8 گرم بر سانتی متر مکعب، سختی 3 در مقیاس موس، جلای فلزی، هدایت الکتریکی و حرارتی بالا، دارای خاصیت شکل پذیری خوب، قابلیت انعطاف (چکش خواری)، مقاوم در برابر خوردگی، دیا مغناطیس، نقطه جوش 2567 درجه سانتیگراد و نقطه ذوب 6/1084 درجه سانتی گراد. مس در گروه 11(IA) جدول تناوبی به عنوان فلزضعیف Transition Metals بوده و در دوره 4 قرار دارد.
  مس یکی از فلزات اصلی و غیر آهنی است که با حرارت دادن در مجاورت هوا اکسید می‌شود و بیشترین کاربرد را بعد از آلومینیوم در گروه فلزات غیر آهنی داراست. خواص عالی نظیر هدایت الکتریکی و حرارتی بالا، قابلیت ماشین کاری و شکل پذیری خوب و ... مس را به یک فلز اساسی در صنعت امروزی جهان مبدل کرده است. از اوایل قرن هجدهم، همزمان با صنعتی شدن جهان و رشد تکنولوژی و صنعت مخصوصاً کشف الکتریسته و استفاده گسترده از انرژی الکتریکی، اهمیت مس در جهان افزایش یافت.
   مس یکی از قدیمی‌ترین ، مفیدترین و پر مصرف‌ترین عناصر فلزی است که توسط بشر کشف گردیده و حتی گفته می‌شود که نخستین فلز اکتشاف شده توسط بشر بوده است چرا که در طبیعت به شکل خالص یافت می‌شود و به آسانی نیز شکل‌پذیر است. رنگ این فلز پرتغالی مایل به سرخ است که جاذبه خاصی بدان می‌دهد و به همین لحاظ از دیرباز مورد تقاضا بوده است. بیش از 90 % از مس دنیا در اروپای غربی ( 40 % ) ، امریکای شمالی ( 38 % ) و ژاپن ( 15 % ) گزارش داده شده است .
  کاربرد مس: مس فلزی است که کاربردهای بسیار متنوعی دارد.
ویژگیهای این فلز که عبارتست از: قابلیت خارق العادة هدایت جریان برق و گرما، قابلیت چکش کاری، مقاومت در برابر خوردگی، قابلیت ماشین کاری، استحکام کششی، خاصیت آلیاژی و و قابلیت چشمگیر شکل پذیری، مس را فلزی مطلوب جلوه می‌دهد و بعنوان یک کالای واسطه‌ای در بسیاری از بخشها، کاربردهای متنوعی پیدا کند و در بعضی از حیطه‌ها نیز بعنوان یک کالای نهائی مورد استفاده قرار گیرد خاصه در هنر که بدلیل رنگ جذاب سرخ آن موارد استفاده دارد.

مهم ترین مورد مصرف مس در صنایع برق و الکترونیک (حدود 46 درصد) می‌باشد. از مس و آلیاژ های آن در صنایع مکانیکی، متالورژی، فلز کاری، شیمیایی و … استفاده می‌شود.
 مس در صنایع دارویی، کانه آرایی، رنگ سازی، و صنعت پوست و چرم نیز به کار می‌رود. کاربرد مس در صنعت کاغذ سازی نیز قابل توجه است.
همچنین از مس در کشاورزی، حمل و نقل (هواپیما و کامیون و …)، صنایع نظامی (پوکه فشنگ، گلوله توپ و …)، صنایع کشتی سازی، مصارف ساختمانی مانند انواع لوله‌های مسی در لوله‌کشی، انواع دستگیره‌های در و سایر اثاثیه ثابت خانه‌ها ، انواع مجسمه‌ها ( مانند مجسمه Liberty که حاوی 179000 پوند مس است )، مصارف الکتریکی شامل انواع دستگاه‌های تقویت کننده الکتریکی و کلید انتقال برق الکتریکی ( بعنوان سیم گرد یا میله، بصورت عایق دار، یا لخت، در تولید جریان، انتقال جریان و رسانایی )، الکترومغناطیس و در انواع موتورها، ژنراتورها، ترانسفرماتورها و سایر دستگاههای الکتریکی، موتورهای الکترومغناطیس و ماشین بخار وات، لوله‌های خلاء، لوله‌های اشعه کاتدی، در اجاق(گرم‌خانه) میکروویو، هدایت موج برای اشعه میکرو ویو به عنوان یک سطح بیواستاتیک در بیمارستانها، بعنوان ماده مرکب به صورت محلول در شیمی، سولفات مس به عنوان یک ماده سمی و یا خالص کننده آب و … نیز استفاده می‌شود.
تقریباً نیمی از مصرف مس دنیا به اهداف الکتریکی اختصاص می یابد. بدلیل رسانایی دمایی بالا، مس در لوله و مجراها، بویژه جهت گرم کردن، سرد کردن و انتقال حرارت بسیار مناسب است.  همان گونه که مس با رسانایی بالا در کاربردهای الکتروتکنیکی و الکترونیک مورد احتیاج است، کیفیت های مس ویژه جهت سایر کاربردها انتخاب می شوند. تقریبا 30 درصد تولید مس جهان در آلیاژ سازی بکار برده می شود. آلیاژهای مس عموماً سرد کار می باشند و تنها 10 درصد از آنها ریخته گری می شوند.  بعلت مقاومت بالای مس در مقابل خوردگی، از این فلز به وفور در صنایع غذایی و شیمیایی استفاده می شود.
در مهندسی مکانیک، با تولید کننده های ابزارهای دقیق، در ساخت خودرو و کشتی سازی، کاربرد فراوان دارد. گرایش به سمت کاربرد مس در ساختمان سازی بعنوان ماده نصب، دیوار سازی و سقف سازی رو به فزونی است. در مهندسی هیدرولیک، مس در گرفتن روزنه های سدها، دریچه سد (مسیل) و پل ها کاربرد دارد. بعد از طلا، مس تنها عنصر فلزی است که دارای رنگی غیر از خاکستری می باشد. این عنصر قدمتی به طول تاریخ بشر دارد.
مس همواره یکی از مهمترین مواد بوده و امروزه یکی از پرکارترین فلزات غیرآهنی سنگین می باشد. مس خالص بدلیل ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی و بخصوص رسانایی الکتریکی (که تنها نقره از آهن رساناتر است)، چکش خواری بالا و در نتیجه قابلیت بالای کار بر روی آن و مقاومت در برابر خوردگی (رفتار شیمیایی که آنرا به فلز نیمه نجیب تبدیل می کند) کاربرد وسیعی دارد.
 آلیاژهای متداول مس، بخصوص برنج، برنز، مس- نیکل و مس- نیکل- نقره از اهمیت کاربردی بالایی برخوردارند. کانه های ترکیبات مس با رنگهای روشن بخصوص قرمز، سبز و آبی مشخص می شوند. مس موجود در خاک عنصر ردیاب ضروری جهت بسیاری از مخلوقات منجمله انسان است. این فلز به عنوان یکی از مهمترین و مفیدترین فلزات است و می‌تواند تشکیل آلیاژ دهد. -  مس با قلع مخلوط می‌شود و تشکیل bell Metal و با نسبت کوچکتری تشکیل برنز را می‌دهد. -  مس با روی مخلوط شده و تشکیل آلیاژ برنج، Pinchbeck و آلیاژهای دیگر را می‌دهد. این فلز می‌تواند به علت قابلیت انعطاف پذیری به صورت ورقه‌ای، سیم و لوله‌ای درآید.  مس به شکل تصفیه شده نیز توسط تولید کنندگان شمش‌های مس، ریخته‌گریها، واحدهای مفتول سازی، واحدهای تولید کننده فرآورده‌های برنجی و سایر بخشها، مورد مصرف قرار می‌گیرد و تبدیل به فرآورده‌هائی نظیر سیم بدون پوشش، کابل و سیم پوشش‌دار، نوار و تسمه، لوله، میله، محصولات ریخته‌گیری و... می‌شود.  استفاده از این فرآوردها در صنایع مختلف اصطلاحاً مصرف نهایی مس و یا "End -Uses " نامیده می‌شود و این صنایع به ترتیب اهمیت عبارتند از: صنایع برق و الکترونیک، صنایع ساختمانی، صنایع کالاهای مصرفی، صنایع تولید ماشین الات صنعتی، صنعت حمل و نقل و صنایع نظامی.  مهمترین مورد استفاده نهایی از مس در صنایع برق و الکترونیک صورت می‌گیرد. حدود 46 درصد مصرف مس جهان مربوط به این بخش است. از جمله خواص مس که بکارگیری این فلز را در صنایع مذکور به امری مهم مبدل می‌سازد، همانا خاصیت خارق‌العاده هدایت جریان برق است. مس در تراسفورماتورها، کلیدها و پریزها، کابل سازی و.... مورد استفاده قرار میگیرد. بعنوان مثال در ایالات متحده آمریکا هر ساله چیزی نزدیک به 50 درصد مصرف مس مربوط به صنایع برق و الکترونیک می‌شود. سهم مصرف مس در این بخش تقریباً برای اغلب کشورها رقمی در همین حد است لیکن در مورد بعضی از کشورهای تازه صنعتی شده نظیر تایوان و برزیل که رشد بخش‌های مختلف صنعت در آنها ناهمگون است، سهم مصرف مس در صنایع برق و الکترونیک به بیش از 60 درصد نیز بالغ می‌گردد.
 از سوی دیگر در تعدادی از کشورهای صنعتی قدیمی نظیر انگلستان، مصرف مس در این بخش به کمتر از 50 درصد می‌رسد.  اهمیت بخش صنایع برق و الکترونیک از این نظر است که در طی دهه‌های 60 و 70 در این بخش جایگزینی زیادی بجای مس صورت گرفت و اخیرا در پاره‌ای از جهات، در کاربرد مس در این بخش صرفه جوئی هایی صورت گرفته است که بخش ارتباطات نیز جزو صنایع برق و الکترونیک محسوب می‌شود و مس در این بخش نیز کاربرد فراوانی دارد بطوریکه مس را فلز ارتباطات نیز نامیده‌اند.
 از مس در تمامی وسایل ارتباطی از جمله: تلفن، بی‌سیم، تلگراف و... استفاده بعمل می‌آید.  بخش صنایع ساختمانی  با در نظر گرفتن سیم کشی مربوط به منازل دومین مصرف کننده عمده مس به شمار می‌آید. البته اگر سیم کشی مربوط به منازل را جزو این بخش محسوب نداریم در این صورت اهمیت صنایع ساختمانی با اهمیت بخش مهندسی، تقریباً یکسان خواهد بود. کاربرد مس در صنایع ساختمانی از این جهت است که این فلز از خواصی چون مقاومت در مقابل خوردگی، ظاهر براق، رنگ قرمز، دوام زیاد و... برخوردار است و لذا در شیروانی‌ها، روکش ساختمانها و ... بکارگیری مس در این صنایع، در طی سالهای اخیر رشد فراوانی داشته است و این رشد در کشورهای اروپائی ملموس‌تر می‌باشد.
بیشترین شکل مصرف مس در بخش صنایع ساختمانی، در قالب انواع لوله است: لوله برای آب سرد و گرم، سیستمهای حرارت مرکزی و خطوط انتقال نفت و گاز، همچنین انواع بست های لوله‌کشی، نظیر بست های لوله‌ها، دریچه‌ها، بست های گازی و.... از جمله بازار مهم استفاده از مس در بخش فعالیت های ساختمانی است.
  از مس و آلیاژهای آن در بخش صنایع مهندسی نیز استفاده فراوان بعمل می‌آید. مس در این بخش در صنایع مکانیکی، متالوژی، فلزکاری، صنایع شیمیایی و... کاربرد دارد. استفاده از مس در صنایع شیمیایی در مقیاس وسیع صورت می‌گیرد، چرا که مس با تمام اسیدهای معدنی و بعضی از اسیدهای آلی ترکیب شده و به صورت نمک در می‌آید.
سولفات مس بعنوان کود شیمیائی و بعنوان دافع آفات نباتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنایع متالورژی، مس در تولید آلیاژها بکار گرفته می‌شود . مهم‌ترین آلیاژ مس، برنج است (ترکیب مس و روی)، لکن برنز (ترکیب مس و قلع)، فلز توپ ریزی (ترکیب مس، قلع، سرب و روی)، کوپرونیکل (ترکیب مس و نیکل) و... از جمله دیگر آلیاژهای مهم مس محسوب می‌شوند.
 مس در صنایع دارویی، در صنایع کانه آرائی، در صنعت رنگ سازی، در صنعت پوست و چرم بکار گرفته می‌شود. مس در تولید مسکوکات نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از زمان امپراطوری رم به بعد، سکه از مس و آلیاژهای مختلف ساخته می‌شده است. امروزه بهترین آلیاژی که برای ضریب سکه وجود دارد،کوپرونیکل (Cupronickel ) یعنی ترکیب مس و نیکل به نسبت 3 به 1 است.
 به طور کلی بیش از 65 درصد مس به صورت غیر آلیاژی حدود 30 درصد در مصنوعات برنجی و تنها حدود 2 درصد در مصنوعات برنزی بکار می‌رود. از طرف دیگر در حدود50 درصد مس کاتد و شمش آلیاژی در کارخانجات مفتول سازی به مصرف می‌رسد. مفتول مسی یا آلیاژ مس خود در موتورهای الکتریکی و ژنراتورها، سیم کشی منازل و خطوط انتقال نیرو و همچنین در انواع سیم کشی‌ها نظیر ماشین آلات، هواپیما و کشتی‌ها و وسایل برقی به کار می‌رود.
مس در میله و اتصالات اتوبوس، هادی الکتریکی، کابل‌ها و لوله‌های کواکسیال، لوله‌های میکروویو، سویچ‌ها، اتصالات، مدارهای چاپی، پایه‌های ترانزیستور و رکتی فایرها به مصرف می‌رسد. در انتقال نیرو بخصوص در خطوط زیر زمینی و سیم‌های با ضخامت کم نسبت به آلومینیوم برتری دارد.
علیرغم جایگزینی فیبرهای نوری و آلومینیوم در مخابرات هنوز 60 درصد از سیم‌های استفاده شده در مخابرات کماکان از مس تأمین می‌شود.
 مس و آلیاژهای مسی در تجهیزات صنعتی که در ارتباط با محلول‌های اسیدی غیر اکسید کننده مانند اسیداستیک، هیدروکلریک و فسفریک و همچنین نمک‌های خنثی به مقدار زیاد به کار می‌رود. مس و آلیاژهای آن به دلیل مقاومت نسبت به زنگ زدگی در بسیاری از صنایع ساختمانی، هواپیمایی، صنایع دریائی از جمله مخازن ضد زنگ، لوله کشی در آب شور دریا، قطعات و ملخ هواپیما، خطوط آب و بخار در ساختمانها، روکش پشت بام، ناودان‌ها، آب روها، روکش بدنه کشتی‌ها، دکل‌های نفت و شیرین کننده‌های آب شور مصرف می‌شود.  مس به طور گسترده در تولید قطعات وماشین آلات صنعتی غیر الکتریکی، لوازم خانگی، تجهیزات تهویه هوا و ماشین آلات کشاورزی به مصرف می‌رسد.  همچنین مس در صنایع حمل و نقل از قبیل رادیاتور، لنت و لوله ترمز، یاتاقان، بوکش، کاربراتور، خطوط روغن، لکوموتیو دیزلی، ترن برقی، تراموا و دستگاههای مخصوص سوئیچ کردن و فرستادن علائم می‌باشد.
  در صنایع نظامی در تهیه فشنگ تفنگ های کوچک، خشاب‌ها، خازن‌ها و فیوزها و همچنین تجهیزات و ماشین آلات ارتباطی، اجزاء الکتریکی و قطعات کامپبوتر کاربرد دارد. بعلاوه در سلاح‌های تاکتیکی و استراتژیک مانند زیردریائی‌های اتمی، در موشک‌ها، هواپیماهای نظامی، کنترل‌های الکتریکی در هواپیما و کابل موشک استفاده می‌گردد. مس همچنین در صنایع شیمیایی از جمله در مواد رنگی معدنی در کشاورزی جهت حفاظت از جنگل‌ها و در پزشکی به کار می‌رود. در تولید ساعت‌، میکروسکپ‌، پروژکتور و بسیاری دیگر از این نوع کالاها مس به کار می‌رود. مس در تولید وسایل ایمنی موارد استفاده گوناگونی دارد از جمله در وسایل مربوط به اطفاء حریق و دیگر وسایل آتش نشانی، کاربرد مس در صنعت کاغذ سازی نیز قابل توجه می‌باشد. در این مورد بکارگیری مس در تولید دستمال های کاغذی امری مهم است زیرا که وجود مس ایجاد حالت آنتی بیوتیک نموده و به نوعی گندزدایی می‌کند. مس در صنعت حمل و نقل نیز کاربرد مهمی دارد. مس در تمام وسائل نقلیه، اعم از راه‌آهن، هواپیما، کامیون، اتومبیل سواری، اتوبوس و... و نیز وسایل مربوط به حمل و نقل فضایی، مورد استفاده دارد. معهذا مهم‌ترین کاربرد این فلز در این بخش در سایت رادیاتورخودرو می‌باشد.
هر چند بدلیل جایگزینی مستقیم کالاهای جانشینی، صرفه جوئی در میزان فلز بکار رفته و کاهش اندازه اتومبیل، استفاده از مس در ساخت رادیاتور با قدری تهدید روبرو شده لیکن تولید نوارهای بسیار باریک مسی و بکارگیری آنها در ساخت رادیاتور اتومبیل موجب گشته تا جایگزینی دیگر مواد نیز براحتی صورت نگیرد. چنین تحول مثبتی مؤید آن است که مس در صنعت خودروسازی کماکان سهمی در خور توجه بعهده خواهد داشت لیکن این امر توأم با مقداری صرفه جوئی در میزان مصرف این فلز خواهد بود. بکارگیری از مس در بخش کشاورزی نیز رایج است. در این بخش از این فلز بعنوان ضد انگل چهارپایان استفاده می‌شود.
همچنین کمبود مس موجب کمی شیر در چهارپایان شده و در میزان آب بافتهای سلولی نیز ذی نقش است. از آن جائی که کمبود این فلز موجب کم‌خونی می‌گردد، در پزشکی نیز کاربرد دارد. همچنین مورد دیگر استفاده از مس، در صنایع نظامی می‌باشد.  بیشترین مصرف کننده محصولات مسی ساخته شده در ده سال گذشته چه از نظر حجم مصرف یا درصد وزنی، صنایع ساختمان سازی بوده است. مصرف در این رشته در انتهای سال 1980 به طور متوسط 3 درصد افزایش داشته است. افزایش مصرف تقریبا برابر یک میلیون تن معادل 58 درصد افزایش تولید مس طی دهه اخیر بوده است. توجیه این افزایش مصرف طبق آمارهای ارائه شده بیشتر به دلیل مصرف مس در صنایع ساختمان سازی به ویژه ساختمان های مسکونی بوده است.
 بزرگترین مصرف کننده نهایی مس بخش صنایع برقی می‌باشد. در اروپا و آمریکا بخاطر افزایش ظرفیت تولید برق سرمایه گذاری کلانی انجام شده است که سهم افزایش مصرف مس این بخش حدود 46 درصد تا پایان 1970 بوده است. اما افزایش مصرف در پایان سال 1980 به میزان قابل ملاحظه‌ای کم گردید. زیرا تقاضای بازار برای کابلهای انتقال نیرو تقریبا راکد و برای بخش مخابرات و ارتباط نیز بدلیل کاربرد تکنولوژی مدرن استفاده از کابل نوری کاهش چشمگیری داشته است که در نتیجه این تغییرات سهم مصرف مس به 40 درصد در پایان سال 1980 کاهش یافته است.   مصرف مس نیز در بخش نقل و انتقال به دلیل جایگزینی موارد دیگر دچار کاهش بوده است زیرا سهمی از بازار مصرف برای ساخت رادیوتورها در طی سالهای 1970 و 1980 نصب آلومینیوم گردیده استف اما این کاهش دربخش مذکور، تقریبا معادل افزایش مصرفی می‌باشد که در سیستم مدارهای جدید سیم کشی برقی خودروسازی اتفاق افتاده است. در نتیجه مصرف در این بخش از صنایع طی سال 1980 حدود 5/1 درصد افزایش داشته است.
رشد مصرف در صنایع مهندسی که شامل انواع محصولات نظیر تولید پیچ و مهره، بست‌های ابزار ماشین ها و... می‌باشد، یکنواخت بوده است. مصرف در پاره‌ای موارد به دلیل کاهش در ابعاد تجهیزات محدود گردیده است. در سالهای اخیر بیشتر رشد مصرف در صنایع تهویه و لوله‌های مبرد یخچال‌ها، سردخانه‌ها و فریزها اتفاق افتاده است که رشد به ویژه در بازارهای کشورهای آسیایی بیشتر از سایر کشورها بوده است. مشخصات کمی و کیفی مس در صنایع مصرف کننده بر حسب چگونگی تصفیه عبارتند از:
 الف- مس تصفیه شده به روش آتشی Fire Refined Copper این مس به روش آتشی از مس خام در فرآیند پیرومتالورژیک تولید می‌شود.
 این روش برای تصفیه مس بلیستر که دارای ناخالصی‌های سولفور و اکسیژن است به کار می‌رود. محصولات مس این روش عمدتاً برای تهیه و تولید آلیاژهای مس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ب- مس الکترولیتیک Electrolytic Copper مس الکترولیتیک از قرار دادن مس تصفیه نشده (آند) در یک محلول اسید سولفوریک و سولفات مس و انتقال مس از آند به ورق‌های مس خالص (کاتد) به کمک انرژی الکتریکی تهیه می‌شود در این روش فلزات گرانبها در ته سلول الکترولیتیک رسوب می‌کند.
 ج- مس الکترووان Electrowon Copper مس کاتد بطور مستقیم از محلول اسید حاوی مس حاوی از محلول لیچینگ اولیه و افزایش غلظت مس در محلول به روش استخراج با حلال به دست می‌آید. د- مس تصفیه شده به روش شیمیایی Chimically Refined Copper مس حاصل در این روش به عنوان مس بازیابی شده از مایع آبی به جای روش الکترولیتیک شناخته شده است و از نظر تجارتی مهم نیستند. اطلاعات کلی پیرامون فلز مس مس عنصری جامد ، غیر قابل احتراق و به صورت خالص در طبیعت وجود دارد .
مس معمولاً در کانی هایی مانند آزوریت ، مالکالیت ، بورنیت و کالکوپریت وجود دارد. مس عنصی سودمند و مفید از لحاظ تجاری محسوب می شود . ترکیبات مس به رنگ سبز – آبی است . اولین عنصر شناخته شده است و دارای دو ایزوتوپ است. عنصر مس از 11000 سال پیش وجود داشته است. کشور قبرس کشوری است که نام مس از آن گرفته شده است. روشهای استحصال و فرآوری مس نسبتاً آسان است و در حدود 7000 سال پیش مردم به روشهای استخراج مس پی بردند و مس را اکتشاف می کردند.
 مس خالص به رنگ مایل به قرمز است و دارای جلای فلزی است. این عنصر چکش خوار با قابلیت مفتول شدن، رسانای خوب جریان الکتریسته و برق است . دومین عنصر رسانا بعد از نقره می باشد که از نقره به علت گرانی در سیمها استفاده نمی کنند. نهشته ها و معادن مهم مس در کشورهای آمریکا، شیلی، زامبیا، زئیر، پرو و کانادا وجود دارد. ترکیبات مهم مس شامل سولفیدها، اکسیدها و کربناتها است. مس از روشهای ذوب کردن و لیچینگ و الکترولیز تولید می شود   مس در صنایع زیادی کاربرد دارد.
مس در صنایع ساخت آلیاژهای آهن برنز و برنج نقش مهمی دارد. تمام سکه های ساخته شده در کشور آمریکا از آلیاژهای مس هستند و فلز اسلحه های جنگی نیز مسی است. مس کاربرد زیادی در سموم کشاورزی وهای جلبک دار کاربرد دارد. ترکیبات مس مثل محصول فهلینگ کاربردهای وسیعی در تستهای آنالیزهای شیمیایی برای شکر دارد. مس با خلوص خیلی بالا در امر تجارت مورد استفاده قرار می گیرد.
به علت اینکه این عنصر در برابر هوا و رطوبت و آب مقاوم است از این عنصر در تهیه سکه ها استفاده می شود . برنز اولین آلیاژ مس است که اختراع شد که این ترکیب مخلوطی از مس و 25 درصد قلع است. در قدیم مردم از برنز برای ابزار و آلات جنگی و صندوقهای فلزی و گیاهان آرایشی استفاده می شود. برنج ترکیبی از مس و بین 5 تا 45 درصد روی است که از این آلیاژ از 2500 سال پیش استفاده می شده است. اولین بار ورمی ها از برنج برای ساخت سکه و ظروف مسی مثل و کتری استفاده می کردند. امروزه از برنج برای ابزار و الات موسیقی ، ساخت پیچ و دیگر تجهیزات مقاوم در برابر پوسیدگی استفاده می شود.
  ساختا بلوری عنصر مس اثرات مس بر روی سلامتی مس یکی از عناصر رایج در طبیعت است که بر اثر پدیده های طبیعی در محیط زیست به مقدار فراوان یافت میشود. انسان از مس بسیار استفاده میکند. به عنوان مثال، از مس در صنعت و کشارزی استفاده میشود. تولید مس طی دهه های اخیر صورت گرفته و کیفیت مس در حال حاضر در مقایسه با گذشته بهبود یافته است .
مس در انواع مختلف غذاها، آب آشامیدنی و هوا وجود دارد. به همین دلیل روزانه ما مقدار قابل توجهی مس از طریق خوردن، آشامیدن و نفس کشیدن دریافت میکنیم. جذب مس برای بدن انسان حیاتی است. زیرا مس جز عناصر کمیابی که بدن انسان به آن نیاز دارد. اگرچه بدن انسان میتواند مقدار زیاد مس را تحمل کند، اما مقدار زیاد آن برای سلامت انسان ضرر دارد . بسیاری از ترکیبات مس در رسوبات یا ذرات خاک ته نشین شده یا به این ذرات میچسبند. ترکیبات قابل حل مس ممکن است برای سلامت انسان مضر باشند. معمولاً پس از فعالیتهای کشاورزی ترکیبات محلول در آب مس، در محیط آزاد می شوند .
مقدار مس موجو در هوا بسیار کم است، بنابراین تنفس مس خیلی ناچیز است. اما افرادی که در نزدیکی مناطقی که به ذوب و فرآوری مس میپردازند، زندگی میکنند، ممکن است مقدار بیشتری مس در مقایسه با افراد عادی دریافت و استنشاق نمایند . در لوله کشی برخی از منازل از لوله های مسی استفاده میشود. افرادی که در چنین خانه هایی زندگی میکنند، نیز مقدار مس بیشتری در مقایسه با افراد عادی مصرف میکنند. زیرا ممکن لوله ها با گذشت زمان پوسیده شوند و مقداری از مس وارد آب آشامیدنی شود. معمولا ما انسانها در معرض مس قرار داریم. در محیط کار، انتشارمس منجر به ایجاد عوارض آنفولانزا مانندی می شود که به نام تب فلز شناخته می شود. این عوارض بعد از دو روز ار بین می رود و در اثرحساسیت بیش از اندازه ایجاد می شود . قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مس، باعث آبریزش بینی، دهان و چشم، سردرد، دل درد، سرگیجه و اسهال و استفراغ می شود. جذب مقدار زیادی مس باعث آسیب کبد و کلیه و حتی مرگ می شود. اما سرطان زایی مس هنوز اثبات نشده است .
در بسیاری از مقالات علمی، رابطه میان قرار گرفتن در معرض غلظت بالای مس برای مدت طولانی و کاهش هوش در نوجوانان مشخص شده است. ارتباط آن با ایحاد سرطان در انسان مورد بررسی است . قرار گرفتن در معرض دود و غبارمس هم موجب تب بخارفلزمی شود و که این بیماری در غشای مخاطی بینی را تغییر داده و تضعیف می کند. در بیماری ویلسون، سمیت مس باعث سیروز هپاتیتی، آسیب مغز، بیماریهای کلیوی و رسوبگذاری مس در قرنیه می شود. اثرات زیست محیطی مس تولید جهانی مس هنوز هم بالاست. این بدان معناست که میزان مس موجود در محیط زیست روبه روز کمتر می شود.
به علت انتشار آبهای آلوده به مس، درکناره رودخانه ها گل و لای آلوده به مس نهشته می شود. مس، در اثر احتراق سوختهای فسیلی وارد هوا می شود. این مس، قبل از این که به واسطه بارش باران ته نشست کند ، مدتی طولانی در هوا باقی می ماند. بنابراین میزان آن در خاک کاهش می یابد. در نتیجه بعد از ته نشست مس موجود در هوا، خاک حاوی مقدار زیادی مس خواهد بود. مس هم از طریق منابع طبیعی و هم در اثرفعالیتهای بشری، در محیط پراکنده می شود. از جمله منابع طبیعی آن، گرد و غبار حاصل از باد، گیاهان فاسد شده، آتش سوزی جنگلها و قطرات دریا می باشد. تنها تعداد اندکی از فعالیتهای بشری که باعث انتشار مس می شوند، نامگذاری شده اند. عوامل دیگر انتشار مس، فالیتهای معدنی، تولید فلز، تولید چوب و تولید کودهای فسفاته است.
چون مس هم به صورت طبیعی و هم در اثر فعالیتهای بشری در محیط انتشار می یابد، در طبیعت بسیار پراکنده است. مس عموما در نزدیکی معدنها ،مکانهای صنعتی و محل دفع زباله ها یافت می شود. هنگامی که مس در خاک نباشد، به مواد آلی و کانیها متصل می شود. در نتیجه بعد از انتشار خیلی از محل دور نمی شود و به سختی وارد آب زیرزمینی می شود. در آب سطحی، مس می تواند به صورت معلق روی ذرات گل و لای یا به صورت یون آزاد، مسافتی طولانی را طی کند. مس در محیط زیست تجزیه نمی شود و به همین علت وقتی در خاک باشد ،در گیاهان و جانوران تجمع می یابد. در خاکهای غنی از مس تعداد محدودی از گیاهان شانس بقا دارند.
 به همین علت است که در نزدیکی کارخانجات مس، پوشش گیاهی زیادی وجود ندارد. به خاطر اثرات مس بر گیاهان، بسته به اسیدیته خاک و میزان مواد آلی، این عنصر تهدیدی جدی برای مزارع محسوب می شود. با وجود این هنوز هم کودهای مس دار مورد استفاده قرار می گیرد. مس می تواند فعالیت های خاک را مختل کند زیرا روی فعالیت میکروارگانیسمها و کرمهای خاکی اثرات منفی دارد. به خاطر وجود مس، تجزیه مواد آلی به شدت کند می شود. هنگامی که مزارع با مس آلوده شوند، جانوران غلظت بالاتری از مس را جذب می کنند که به سلامت آنها آسیب می رساند. معمولا گوسفندها از سمیت مس، بیشترین صدمه را می بینند زیرا در گوسفندها، اثرات مس در غلظت های بسیار پایین هم نمود می یابد.
خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر مس
 عدد اتمی: 29
جرم اتمی:63.546
نقطه ذوب : C°1084
نقطه جوش : C°2567
شعاع اتمی : Å 1.57
ظرفیت: 2و1
رنگ: سبز – آبی
حالت استاندارد: جامد
نام گروه: 11
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 7.726
شکل الکترونی: 2 1s22s2p63s23 p63d 94s
شعاع یونی : Å 0.73
الکترونگاتیوی:1.9
حالت اکسیداسیون:2و1
دانسیته: 8.96
گرمای فروپاشی : Kj/mol 13.05
گرمای تبخیر : Kj/mol 300.3
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.0000000168
گرمای ویژه: J/g Ko 0.38
دوره تناوبی:4
درجه اشتعال : در حالت جامد اشتعال پذیر
 شماره سطح انرژی : 4
اولین انرژی : 2
دومین انرژی : 8
سومین انرژی : 18
چهارمین انرژی : 1
ایزوتوپ : ایزوتوپ نیمه عمر Cu-61 3.4 ساعت Cu-62 9.7 دقیقه Cu-63 پایدار Cu-64 12.7 ساعت Cu-65 پایدار Cu-67 2.6 روز
اشکال دیگر:
هیدرید مس CuH دی اکسید مس Cu2O و اکسید مس CuO دی کلرید مس CuCl2 و کلرید مس CuCl
منابع : سنگ مس ، کانی کولین ، کانی کالکوسیت و کانی پریت
کاربرد : اغلب در رساناهای الکتریکی استفاده می شود و در آلیاژ کاری ، جواهر سازی ، مجسمه های برنزی و تهیه سکه نیز استفاده می شود .

همچنین در ساخت رشته سیم الکتریکی و لوله کشی ساختمان نیز بکار می رود. روش شناسایی : ICP:Inductively Coupled Plasma Spectrography XRF:X-Ray Fluorescence Spectrometry ES:Emission Spectrography COL: Colorimetry AA:Flame Atomic Absorption Spectrometry POL:Polarography